Ege Üniversitesi Etnografya Müzesi’nin düzenlediği “Müze Sohbetleri” etkinlikleri kapsamında “Orta 40 Çöp” konferans düzenlendi . Konferansa; AB İletişim Fakültesi Radyo Televizyon ve Sinema Bölüm Başkanı Prof. Dr. Zuhal Özel Sağlamtimur, AB Etnografya Müzesi Müdürü Dr. Öğr. Gör. Dilek Maktal Canko, AB Medya Uygulama ve Araştırma Merkezi Radyo Ege Kampüsü Koordinatörü Öğr. Gör. Görmek. Gamze Erol ve koleksiyon tutkunları katıldı. Standda AB Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Haluk Sağlamtimur’un en eskisi 1935’e uzanan 25 bin modüllük kibrit kutusu koleksiyonu, katılımcılara tarihi bir yolculuk yaşattı.
Her dönemin farklı özelliklerinin kibrit kutularına yansıdığını belirten Doç. Dr. Haluk Sağlamtimur, “ İnsanlar binlerce yıldır çeşitli teknikler kullanarak ateş yakmaya çalışmışlardır. 17. yüzyılda uzun araştırmalar sonucunda bulunan kibritler sayesinde bu sorun büyük ölçüde ortadan kalktı. B. Temel ihtiyaçları karşılamak amacıyla ateş yakmak için kullanılan kibrit ve kutuları ülkemizde özellikle 1900’lü yıllardan 2000’li yıllara kadar günlük yaşamın önemli bir parçası haline geldi. Bu bağlamda kibritler ve kutusu Türk endüstri kültürünün taşınabilir endüstri mirası arasında yer alan seri üretim objeleridir. Taşınabilir endüstriyel miras olarak kabul edilen kibrit ve kutusu, bugün dünyada ve ülkemizde kültürel belleğin somut kalıntılarından biri olarak değerlenmektedir. “Kibrit kutuları, temel tüketim ürünleri ve teknik işlevlerinin yanı sıra, bazen sosyal mühendislik aracı olarak, bazen de propaganda ve reklam aracı olarak, kutunun üzerinde yer alan grafik unsurlar aracılığıyla toplumsal hafızayı aktarmak ve kamuoyunu bilinçlendirmek amacıyla kullanılmaktadır.”
“Kibrit kutuları tüketim kültürünü şekillendiriyordu”
Doç. Prof. Dr., kibrit kutularının toplumun tüketim alışkanlıklarını yönlendirmek için bile kullanıldığını belirtti. Sağlamtimur, “Türkiye Pazarı ele geçiren rakibi çakmak karşısında perakende segmentinde varlığını sürdüremeyen kibrit, her iki tarafın da mevcut politikalarına bağlı olarak stratejileri değişen bir ürün olarak hayatımızda uzun bir yer edinmiştir. tüm ekonomik ömrü boyunca devlet ve özel sektörün ve piyasanın durumu. Ayrıca kibrit kutularının üzerindeki desen veya grafikler, toplumun tüketim alışkanlıklarını yönlendirme ve belirleme bağlamında mesajları iletmenin en ucuz yöntemi olarak her zaman değerli olmuştur. Ancak kibritler günümüzün değişen teknolojik ve ekonomik koşullarında varlığını sürdürmekte zorluk çeken ticari bir metaya dönüşmüştür. Günümüzde ucuz çakmak üretimi ve elektrikli sobaların bulunması nedeniyle kullanımı azalan kibritlerin önümüzdeki yıllarda varlığını nasıl sürdüreceği bilinmiyor. “Günümüzde yaygın olarak kullanılmasa da, farklı tasarım ve boyutlardaki kibritler özellikle otel, yeme-içme ve eğlence reyonlarında reklam amaçlı promosyon olarak tercih edilmektedir” dedi.
Koleksiyonda 140 ülkeden 25 bin kibrit kutusu yer alıyor.
Doç. Prof., koleksiyonun hikayesini anlatıyor. Dr. Sağlamtimur, “Aslında 5-6 yaşlarımda yaptığım şey koleksiyondan çok oyundu. Çocuksu aklımla 100 kibrit kutusu alıp eve getirdiğimde, gelecekte kibritlerin piyasadan kaybolacağını ve elimde sadece kibrit kalacağını düşünmek istiyordum. Bir diğer unsur da toplayacağım nesnelerin ucuz olmasıydı. Yurt dışından ilk maçlarım mahallede hacca giden insanlara verdiğim emirlerdi. Hurma değil kibrit getirmelerini istedim. Başlangıçta garip gelen bu istek zamanla anlayışla karşılandı. “Adıyaman dışına çıkan herkes döndüğü yerden bana kibrit kutusu getirmeye başladı” dedi.
Doç. Prof. henüz 5 yaşındayken kibrit kutusu toplamaya başladı. Dr. Haluk Sağlamtimur’un koleksiyonunda 12 bin yerli eser bulunuyor. 130- 140 ülkeden toplanan 25 binden fazla kutuyu içeriyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
